สมถกัมมัฏฐานแบบทิเบต Tibetan Samatha Meditation
สมถกัมมัฏฐานแบบทิเบต หรือ ภาพแสดงขั้นตอนและกระบวนการฝึกฝนและพัฒนาจิตแบบธิเบต
สมถกัมมัฏฐานเป็นวิธีการฝึกอบรมจิตเพื่อให้เกิดความสงบเป็นสมาธิ ซื่งมีหลายรูปแบบ เช่น อานาปานสติ อสุภกัมมัฏฐาน และกสิณ เป็นต้น ภาพแสดงให้เห็นถึงขั้นตอนการฝึกปฏิบัติ ตั้งแต่ขั้นแรก จนประสบผลสำเร็จถึงสมาธิขั้นสูงสุด
เริ่มต้นด้วยการกล่าวถึงสุตพละ คือกำลังแห่งการฟัง หมายถึงการได้รับฟังคำอธิบาย จากผู้รู้ถึงสมถกัมมัฏฐาน แล้วจึงฝึกปฏิบัติ พระโยคาวจร คือผู้ฝึกปฏิบัติ ถือเชือกและปฏัก หมายถึง สติและสัมปชัญญะ คอยกำกับจิต ช้างคือจิต สีดำของช้าง หมายถึงความง่วงเหงา ซึ่มเศร้าของจิต ลิงดำหมายถึง กามคุณ 5 ที่คอยชักนำจิตให้ฟุ้งซ่าน เปลวเพลิงกองใหญ่ หมายถึง ในระยะแรกของการฝึกปฏิบัตินั้นต้องใช้กำลังแห่งสติสัมปชัญญะอย่างยิ่งจึงจะมีความก้าวหน้า
ภาพพระโยคาวจรที่ใช้เชือก คือสติ ผูกช้างได้แล้ว ลิงและช้างเริ่มตัวสีขาวมากขึ้น มีกระต่ายหันหน้าไปหาพระโยคาวจร หมายถึงจิตมีความฟุ้งซ่าน และง่วงเหงาซึ่มเศร้าน้อยลง และเมื่อจิตสงบยิ่งขึ้น ความรู้สึกรบกวนจากกามคุณ 5 ได้แก่ รส สัมผัส เสียง กลิ่น และ รูป จะค่อยๆจางคลายและดับไปในที่สุด ภาพแสดง ผลไม้ 3 ผล(รส) จีวร(สัมผัส) ฉิ่งหนึ่งคู่(เสียง) หอยสังข์(กลิ่น) และกระจกเงา(รูป)ตามลำดับ
ภาพลิงขาวเกาะบนต้นไม้หมายถึงจิตที่มีกุศล ซี่งกุศลกรรมทั้งหลายที่จิตไปคิดถึง ยังถือว่า อาจทำให้จิตฟุ้งซ่านได้ในขั้นนี้ต้องขจัดให้หมดไปโดยใช้กำลังแห่งสติสัมปชัญญะหน่วงจิตให้กลับมา แสดงด้วยภาพพระโยคาวจรใช้เชือกและปฏักจูงช้่าง ลิง และกระต่ายที่ขาวครึ่งตัว เมื่อจิตมีความสงบขึ้น ความฟุ้งซ่าน คือภาพกระต่ายหายไป กามคุณ 5 ดับลงจนสิ้น ภาพลิงหายไป และพระโยคาวจรสามารถควมคุมช้างขาวทั้งตัวให้หมอบอยู่ข้างๆได้ คือความง่วงซึมหายไปสิ้น เปรียบเหมือนจิตตั้งมั่นอยู่ในอารมณ์เดียว คืออารมณ์ของกัมมัฏฐานนั้นๆ ปรากฎรุ้งหลากสีทอดออกจากอกพระโยคาวจร
สุดท้ายพระโยคาวจรลอยลิ่วไป หมายถึง ปิติแห่งกาย และนั่งบนหลังช้างได้ หมายถึง บรรลุถึงสมาธิอันแท้จริงมีปิติแห่งจิต เปลวเพลิงสีขาว หมายถึง สติสัมปชัญญะนั้นแนบแน่นกับดวงจิตแล้ว กำลังของสติสัมปชัญญะอันคล่องแคล่วว่องไวของพระโยคาวจรจะช่วยให้ จิตเข้าถึง กำลังแห่งวิปัสสนา เพื่อให้ได้มาซึ่งความหมายอันสูงสุดแห่งสุญญตาอันเป็น ปรมัตถสัจจะของปรากฎการณ์ทั้งหลาย.
องค์ดาไลลามา เสด็จเยี่ยม สวนโมกข์ เมี่อปี 2015 และได้ ประทาน ภาพสมถกัมมัฏฐานแบบธิเบต ให้หลวงพ่อพุทธทาส
This is the replica of the painting that the Dalai Lama XIV gave to Budhadasa Bhikkhu. The original is in Suan Mokkh’s Spiritual Theater, Thailand. It illustrates the stages of concentrative meditation leading to mental quiescence. The symbolism depicting the taming of the mind through meditation was explained as follows:
The hare symbolizes the subtle aspects of the mental factor of sinking or subtle torpor or lethargy; the hook in the meditator’s hand is awareness; the rope is mindfulness; the elephant is the meditator's mind. The black color in the elephant is sinking or sleepiness or lethargy. White denotes progress in grasping the object of meditation and prolonged fixing of the mind on the object. The monkey is distraction or the scattering of the mind. Fire is effort or the energy of concentration. The sword is the realization of emptiness. Attention or mindfulness is scattered and distracted by the five objects of sensory pleasure: taste – fruit or food; touch – cloth; sound - musical instruments; smell – perfume; vision – mirror.
The purpose of the “calm abiding” or samatha meditation is to train the mind to focus on whatever object it’s placed [upon], continuously, single pointedly. In order to develop calm abiding, the perfectly concentrated, peaceful, focused state of mind, it is necessary to gather the six collections of conditions for success, namely:
to stay in a conducive place
to have few desires
to cultivate contentment
to abandon "hustle and bustle" of activities
to have pure morality
to give up attachment to desires.
Tibetan Commentary:
The first stage of meditation is attained through the Force of Hearing.
Fixing the Mind on the object of concentration.
The force of recollection (Mindfulness).
The Force of Consciousness (Clear Comprehension).
From here until the Seventh Stage of Mental Absorption will be found a flame decreasing in sizes at each progressive stage until it becomes conspicuously absent. This difference in sizes, absence and presence of the flame denotes the measure of efforts and strength required of Recollection and consciousness.
The elephant represents mind, and its black color, the mental factor of Sinking.
The monkey represents interruption (distraction) and its black color, the mental factor of Scattering.
The Force of Reflection. This achieves the Second Stage of Mental Absorption.
Uninterrupted and continuous absorption on the object of concentration (lengthening of the period of concentration).
The Five Sensual Desires are the object of the mental factor of Scattering.
From here, the black color, beginning form the head changes into white. It denotes the progress in the clear grasp of the object of meditation, and prolonged fixing of the mind on the object of meditation.
The Force of Recollection. The attainment of the Third and Fourth Stages of Mental Absorption is achieved through the Force of Recollection. To return and fix the strayed mind on the object of concentration.
The hare represents the subtle aspects of the mental factor of Sinking. At this stage, one recognizes the distinct nature of the subtle and gross aspects of the mental factor of Sinking.
Looking back means that having perceived the diversion of the mind, it is again brought back to the object of concentration.
Maintaining a clear conception of even the minutest detail of the object of concentration.
The Force of Consciousness (Clear Comprehension). Through this is attained the Fifth and Sixth Stages of Mental Absorption.
The arising of the mental factor of Scattering preceding the actual State of absorption is greatly reduced.
At the time of Samatha Meditation even though thoughts of virtue arise, these had to be eliminated and the mind tenaciously projected on the object of concentration. The reason is that such thought, in spite of its virtuousness will act as interruption. Such elimination is not necessary when one is not doing Samatha Meditation.
The Force of Consciousness (Clear Comprehension) arrests the mind from drifting astray, and because of its sheer loftiness, the mind is drawn towards absorption.
The mind is controlled.
The mind is pacified.
The force of Mental Energy. The Seventh and Eight Stages of Mental Absorption are accomplished through the Force of mental Energy.
The mind becomes perfectly pacified. At this stage the arising of the subtlest Sinking and Scattering will be not possible. Even if there occurs some, it will be immediately removed with the slightest effort.
Here the black color of the elephant has completely faded out, and the monkey has also been left out. The meaning represented is: bereft of the interrupting factors of Scattering and Sinking the mind can be settled continuously in absorption (on the object of concentration) with perfect ease and steadfastness, beginning with the application of a slight amount of the Forces of Mindfulness and Clear Comprehension. One-pointedness of mind.
The Force of Perfection. The Ninth Stage of Mental Absorption is attained through the Force of Perfection.
Perfect equanimity.
Ecstasy of body.
Attainment of mental quiescence or Samatha.
Mental ecstasy.
The root of Samsara or Becoming is destroyed with the joint power of Samatha and the Direct Insight (Vipassana) with Sunyata (Void) as the object of concentration.
The flame represents the dynamic forces of Recollection (Mindfulness) and Consciousness (Clear Comprehension). Equipped with this power, one examines the nature and the sublime meaning of Sunyata (Void), the Knowledge of the ultimate reality of all objects, material and phenomenal.